Sapieha Kazimierz Melchiades h. Lis (1625–1654), dworzanin królewski, starosta krzepicki. Był starszym synem kaszt. wileńskiego Mikołaja (zob.) i Jadwigi Anny z Wojnów, bratem cześnika lit. Jana Ferdynanda (zob.).
W r. 1642 ojciec scedował S-że dzierżawę mołczadzką (S. przekazał ją w r. 1649 bratu Janowi Ferdynandowi). S. uczestniczył w sejmie 1646 r. Już w r. 1647 był dworzaninem pokojowym. Na elekcji w r. 1648 reprezentował woj. brzeskie lit.; podpisał pakta konwenta Jana Kazimierza. Uczestniczył w boju ariergardy wojsk królewskich na przeprawie pod Zborowem 15 VIII 1649. Wiosną 1650 był w Lublinie na komisji wojskowej. Dn. 2 I 1651 otrzymał list przypowiedni na chorągiew kozacką w armii kor.; był z nią na popisie pod Sokalem 27 V t. r. w pułku woj. witebskiego Pawła Sapiehy. Dn. 14 VI pod Beresteczkiem przeniesiono ją do pułku podkanclerzego lit. Kazimierza Leona; na jej czele uczestniczył S. w bitwach pod Beresteczkiem (28–30 VI) oraz Białą Cerkwią (od 29 IX). Brał udział w kampaniach 1652 i 1653 r. na Ukrainie, pozostając w pułku Jana Fryderyka Sapiehy.
Za życia ojca S. miał w swej dyspozycji dobra Luszniew (pow. słonimski), które przekazał bratu Janowi Ferdynandowi po przeprowadzeniu z nim działu dóbr 9 V 1649. Wówczas S-że przypadły majętności: kodeńska i wisznicka w woj. brzeskim lit., mściżska (Mściż) w woj. mińskim, kamienica (na ul. Olejnej) z folwarkiem w Lublinie, ale oddał Luszniew (pow. słonimski), który otrzymał jeszcze za życia ojca. Po śmierci ojca podjął wspólnie z bratem działania w celu niedopuszczenia do objęcia dóbr kodeńskich przez macochę Elżbietę Prusinowską. Dn. 24 III 1644 zajechali oni Kodeń, dając tym początek długotrwałemu procesowi z występującą w imieniu Prusinowskiej jej matką, kasztelanową sanocką Marianną Boguską. Zakończył się on dopiero 13 XII 1649; Sapiehowie odzyskali wówczas kwity wydane przez ojca oraz zrzeczenie się innych pretensji ze strony Prusinowskiej za sumę 43 tys. złp., którą zabezpieczono na kilku folwarkach klucza kodeńskiego. Poślubiona zapewne na początku r. 1649 Helena z Daniłowiczów, córka Piotra, krajczego kor., i Katarzyny Szamotulskiej, od r. 1647 wdowa po Teodorze Karolu Tarnowskim, wniosła mu starostwa: żyżmorskie, krzepickie i kłobuckie, co spowodowało jego długie spory z Tarnowskimi, zakończone w r. 1649 ugodą. S. zapisał fundusz na altarystę przy kościele kodeńskim. Zmarł w Krzepicach 10 I 1654, a pochowany został wbrew swej woli (chciał na Jasnej Górze) w kościele w Kodniu, gdzie umieszczono jego epitafium staraniem brata Jana Ferdynanda.
Z małżeństwa z Heleną Daniłowiczówną miał S. córkę Katarzynę (24 XI 1652 – 15 IV 1653).
Wdowa Helena (zm. 1664/5) wyszła następnie za Jacka Michałowskiego (zm. 1661), syna pamiętnikarza Jakuba (zob.), a po raz czwarty za Samuela Prażmowskiego (zob.).
Portret z galerii kodeńskiej w Muz. Narod. W Przemyślu; – Estreicher; Labarre de Raillicourt D., Histoire des Sapieha, Paris 1970 s. 37; Sapiehowie; – [Obuchowicz K. F.], Diariusz…, w: Pamiętniki historyczne do wyjaśnienia spraw publicznych w Polsce XVII wieku posługujące…, Wyd. M. Baliński, Wil. 1859, s. 29, 34; Oświęcim, Diariusz 1643–51, s. 289, 312; Vol. leg., IV 200; – AGAD: Arch. Skarbowe Warszawskie, Dz. 85, nr 89; B. Narod.: BOZ rkp. 1217 k. 224v.–243; AP w Kr., Oddz. na Wawelu: Arch. Młynowskie Chodkiewiczów, rkp. 960, 962, 963; B. Czart.: rkp. 1653; B. Ukraińskiej Akad. Nauk we Lw.: Fond Sapiehów, Teka IX nr 119, B. K. Kraszewskiego z Romanowa, rkp. 393/IIIb, rkp. 396/IIIb, rkp. 399/IIIc; B. Uniw. Wrocł.: Akc. 1949/440 k. 567–567v.
Andrzej Rachuba